Bir tiyatro salonu en fazla kaç koltuk kapasiteli olmalı? Bir opera salonunun akustiği nasıl düşünülmeli? Bir kongre merkezinde farklı etkinlik deneyimleri yaşatılabilir mi? Mimari tasarımda, aklımıza bu soruları getiren yeni bir uzmanlık alanı aralandı; “kültürel mimarlık” ya da daha geniş tanımıyla “performatif mekan tasarımı”. Ülkemizde bu konuya odaklanan çok fazla isim ve firma yok; bildiğimiz ya da deneyimlediğimiz pek çok kültür merkezinin tasarım danışmanı olan Desmus bize kültür merkezi inşasında bambaşka bir boyut olduğuna işaret ediyor.
Şehirlerin dokusunda, ülkelerin toplumsal gelişiminde büyük rol oynayan ve geleceğe ışık tutan kültür mekanları nasıl tasarlanmalı? İstanbul’un kültürel mirasında önemli bir rolü olan AKM’nin tüm performans alanlarının yeniden canlanmasında tasarım danışmanı rolünü alan ve pek çok kültür ve sanat merkezini tasarlayan Desmus sahadan da gelen tecrübesiyle, deneyimsel, teknolojik, çevresel ve ekonomik faktörleri bütünsel olarak ele alıyor.
Desmus Kurucu Ortağı George Andreou, şehrin sabırsızlıkla yeniden açılmasını beklediği Atatürk Kültür Merkezi’ndeki çalışmalarıyla ilgili şunları söyledi;
"AKM ile yaklaşık 4 yıldır çalışıyoruz. Ana mimar firma, Tabanlıoğlu Mimarlık. Kültürel mimarlık kapsamında; opera, tiyatro, çok amaçlı salonlar, prova odaları, sergi alanları gibi performans alanları tasarımında birlikte çalıştık ve buraya kadar muhteşem bir proje getirdik. Orijinal bina projesini çok değiştirmeden, daha iyi ve yeni bir AKM oluşturduk.”
Dünyanın en estetik ve teknolojik performans mekanını inşaa etmek yetmiyor...
Andreou, kültürel mimari uzmanlığını bir örnekle şöyle açıklıyor;
"Yatırımcının hayal ettiği yapının, bitene kadar çok ciddi ve düzgün şekilde, hizmet edeceği kitleye göre tasarlanması gerekir. Mesela birisi diyor ki, 'Ben buranın 3-4 bin kişilik olmasını istiyorum.' 'Peki, müzikal mi, tiyatro mu yoksa opera mı; hangi gösterilerin yapılması planlanıyor?' 'Her şeyi yapacağım.' diyor. Böyle cevapların arkasındaki detaylara bakıldığında, küçük küçük düşünülmesi gereken pek çok konu var. Gerçekten burada 3 bin kişilik bilet satabilir miyiz? Bunun için kaç metrekareye ihtiyacımız olacak? Bu kişi sayısı için yangın yönetmeliğine uygun giriş-çıkışları oluşturabiliyor muyuz? Koltuklar 55 mi 60 santimetre mi olacak? Koridor genişliği 120 cm mi 100 cm mi olacak? Muhtemelen elimizdeki metrekareye bu koşullarda sığmayacak. 3 bin bilet satamayacağınızı öngördüğünüz bir yerde, maliyetler nedeniyle çok pahalı prodüksiyonlara ev sahipliği yapamazsınız."
Bir kültür sanat kompleksinin olmazsa olmazları neler?
“Tasarlanan komplekslerin, tam olarak hangi kullanım amaçları için yapıldığını çok net belirlenmeli” diyen Andreou sözlerine şöyle devam ediyor;
“Sinema, tiyatro, konser ya da opera-bale sahnesi… Bunların her birinin farklı ihtiyaçları, ‘olmazsa olmazları’ var. Dolayısıyla içeriğe uygun projeler ve ekipman tercihleri yapılması gerekiyor. Bunun için de bu konuda uzmanlaşmak şart. Bir mekanın sahnesinden, seyirci koltuk düzenine, iklimlendirmesine kadar özen gösterilmesi ve planlanması gereken bir çok farklı dinamik var. Bir yandan şunu unutmamak gerekiyor; kültür-sanat yatırımları bugünden yarına sonuç verecek işler değiller. Bugünkü yatırımlar uzun vadede çok daha iyi olacaktır. Bunun bilinciyle çalışarak, mekanın 5-6 ay işletmesini yapıp o şekilde danışınamıza teslim etmeyi tercih ediyoruz.”
“Topluma değer kattığımızın bilincindeyiz.”
Desmus Yönetici Ortağı Ersin Çetinel, yaptıkları işin toplumsal açıdan değer katan bir uzmanlık dalı olduğuna dikkat çekiyor;
“Kültürel mimarlık bulunduğu şehrin ve ülkenin kültürel geleceğine de ışık tutuyor. Bu nedenle tasarlanan sadece bir “bina” olmaktan çıkıp, o toplumun kültürüne katkı sağlayacak bir içerik üretimhanesi haline geliyor. Desmus tasarım ekibi, bunun bilinciyle çalışmalarını sürdürüyor.”
Gelişen bir sektör, ihtiyaçlar artıyor. “Knowhow” ihracatı başladı bile... 2022 yılı için ciro hedefi ise yüzde yüz artış...
Faaliyetlerine 2015 yılında başlayan Demus, 2021 yılı itibarıyla mimar ve mühendislerden oluşan 10 kişilik ana tasarım ekibiyle çalışmalarına devam ediyor. Alanında uzman, yurt dışından özel danışmanlar da proje bazlı tasarım ekibine katılıyor. Son yıllarda ülkemizde kültür-sanat alanında gerçekleştiren projelerin başında gelen Atatürk Kültür Merkezi (AKM) projesinde, Tabanlıoğlu Mimarlık’la birikte müellif mimar görevini üstlenen Desmus, 2021 yılı itibarıyla Nigeria Logos’da bulunan National Arts Theatre restorasyon projesi ile yurt dışı çalışmalarına da ağırlık vermeye başladı.
Nijerya da yapımı devam eden tiyatro binası.
Yanı sıra, çeşitli yerel yönetimlerin kongre ve kültür merkezlerinin tasarım projelerinde yer alan Desmus 2020 yılı ve 2021 yılı ilk 6 ay toplam cirosunda, 2019 yılına göre göre yüzde 400 ciro artışı sağladı. 2022 yılı ciro bazında büyüme hedefi ise bir önceki yıla göre yüzde 100 olarak tahmin ediliyor. Devam eden projelerinin arasında İstanbul’da yeni yapılacak bir spor kompleksi de bulunan Desmus, orta vadedeki öncelikli hedeflerini, kültür-sanat ortamının oluşturulması ve genişletilmesine katkı sağlayabilmek olarak açıklıyor. Andreou yakın dönem planları için şunları ekliyor;
“Yurtdışı açılımı olarak da, bizim geçmişte burada deneyimlediğimiz mekansal problemleri yaşayan yakın coğrafyadaki ülkelere işletmeci firmaların malzeme, zaman ve para kaybını engellemeye odaklı hizmet yapımızı götürmek gibi bir hedefimiz var.”
Taksim Meydanı'nda yapımı son aşamaya gelen Yeni AKM binasının 2022 baharında ya da engeç 2023 başında açılması bekleniyor.
